Augustinianism and gender: women and holiness according to some fourteenth-century hermit friars of Saint Augustine

Authors

DOI:

https://doi.org/10.3989/aem.2024.54.2.1341

Keywords:

Augustinian spirituality, Gender, Women Studies, spiritual guidance, spiritual education in Late Middle Ages

Abstract


The paper focuses on female taxonomy in the texts written by Augustinian friars in the fourteenth century, a very important period for the Order’s identity. The analysis focusses on the Liber Vitas Fratrum and other pastoral and spiritual works, with special attention to those by Simone da Cascia and Girolamo da Siena. In these works, the holiness of women coincided with that of the apostolic age; or that of the time after the Last Judgement. Such holiness was possible as it was defined by the Regula Augustini, the Augustinian spiritual father’s guidance. The Augustinian perspective is, therefore, not to be found in consideration of the female gender as such but rather in the centrality of Scripture and conformity to Christ for women as well as men.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Alberzoni, Maria Pia. «Jordan of Saxony and the Monastery of St. Agnese in Bologna». Franciscan Studies 68 (2010): 1-19.

Altieri, Piero. Gregorio da Rimini: interprete di alcune correnti del pensiero medioevale. Rovigo: Istituto Padano di arti grafiche, 1974.

Bartholomaeus Venetus O. S. A. Registra generalatus, 1383-1393. Vol. 1, Registrum generalatus, 1383-1387. Edited by Arnulfus Hartmann. Rome: Institutum Historicum Augustinianum, 1996.

Bascapè, Giacomo C. Sigillografia. Il sigillo nella diplomatica, nel diritto, nella storia, nell’arte. Milan: Giuffrè, 1969-1972, 2 voll.

Benvenuti Papi, Anna. In castro poenitentiae. Santità e società femminile nell’Italia medievale. Rome: Herder, 1990.

Benvenuti Papi, Anna. «Agiografia femminile agostiniana». In Per Corporalia ad incorporalia: spiritualità, agiografia, iconografia e architettura nel medioevo agostiniano. Atti del Convegno, 123-130. Tolentino: Centro Studi Agostino Trapè, 2000.

Bériou, Nicole. Religion et communication: un autre regard sur la prédication au Moyen Age. Geneva: Droz, 2018.

Biron-Ouellet, Xavier. «Simone Fidati da Cascia’s Spiritual Direction in Fourteenth-Century Italy». In Agostino, agostiniani e agostinismi nel Trecento italiano, edited by Johannes Bartuschat, Elisa Brilli and Delphine Carron, 67-86. Ravenna: Angelo Longo, 2018.

Børresen, Kari Elisabeth. Natura e ruolo della donna in agostino e Tommaso d’Aquino. Assisi: Cittadella Editrice, 1979.

Børresen, Kari Elisabeth. «In Defence of Augustine: How Femina is Homo». In Collectanea Augustiniana. Mélanges Tarsicius J. van Bavel, edited by Bernard Bruning, Mathijs Lamberigts and Jozef Houte, 411-428. Leuven: University Press, 1990.

Ciocchetti, Marco. «Ricciardo (Riccardo) da Cortona». In Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 87. Rome: Istituto Enciclopedia Giovanni Treccani, 2016. Accessed March 5, 2024, https://www.treccani.it/enciclopedia/ricciardo-da-cortona_%28Dizionario-Biografico%29/.

Ciolini, Gino. «Scrittori spirituali agostiniani dei secoli XIV e XV in Italia». In «S. Augustinus vitae spiritualis magister, in Sanctus Augustinus vitae spiritualis magister». Atti della Settimana internazionale di spiritualità agostiniana (Roma, 22-27 ottobre 1956), 367-369. Rome: Istituto Patristico Augustinianum, 1959.

Coleman, Janet. «FitzRalph’s Antimendicant Proposicio (1350) and the Politics of the Papal Court at Avignon». The Journal of Ecclesiastical History 35 (1984): 376-390.

Corsi, Dinora. «Simone da Cascia, un rebellis ecclesiae?». Archivio storico italiano 149 (1991): 739-781.

Delcorno, Carlo. «La predicazione agostiniana (sec. XIII-IV)». In Gli agostiniani a Venezia e la Chiesa di S. Stefano. Atti della Giornata di studio nel 5.º centenario della dedicazione della Chiesa di Santo Stefano, 87-108. Venice: Istituto Veneto di Scienze Lettere ed Arti, 1997.

Dominici, Laura. «Il De claustro animae di Hugo di Fouilloy». In Geografie interiori: mappare l’interiorità nel cristianesimo, nell’ebraismo e nell’islam medievali, edited by Marco Biffi and Isabella Gagliardi, 61-78. Florence: SEF, 2020.

Doyne Dawson, James. «Richard FitzRalph and the Fourteenth-Century Poverty Controversies». The Journal of Ecclesiastical History 34 (1983): 315-344.

Duval, Sylvie. «Les Dominicains et les femmes». In Les Dominicains en France, edited by Nicole Bériou, André Vauchez and Michel Zink, 21-35. Paris: AIBL - Editions du Cerf, 2017.

Duval, Sylvie. «Caterina da Siena e la vita religiosa a Pisa». In Caterina da Siena e la vita religiosa femminile. Un percorso domenicano, edited by Pierantonio Piatti, 261-280. Rome: Campisano, 2020.

Elliott, Dyan. Proving Women. Female Spirituality and Inquisitional Culture in the Later Middle Ages. Princeton: Princeton University Press, 2004.

Enrico di Freimar. «Tractatus de origine et progressu ordinis fratrum heremitarum et vero ac proprio titulo eiusdem». Edited by Arbesmann Robert. Augustiniana 6 (1956): 37-145.

Fidati de Cassia OESA, Simone. De gestis Domini Salvatoris. Edited by Willegis Eckermann. Rome: Institutum Patristicum Augustinianum, 1998-2000.

Fidati de Cassia OESA, Simone. L’ordine della vita Cristiana. Tractatus de vita christiana; Epistulae; Laude; Opuscula. Edited by Willegis Eckermann. Rome: Augustinianum, 2006.

Gagliardi, Isabella. «“Secondo che parla la Santa Scriptura”: Girolamo da Siena e i suoi testi di “direzione spirituale” alla fine del Trecento». In Direzione spirituale tra ortodossia ed eresia dalle scuole filosofiche al Novecento, edited by Rosa Maria Parrinello, 117-175. Brescia: Morcelliana, 2002.

Gagliardi, Isabella. «Dibattiti teologici e acculturazione laicale nel tardo medioevo». Rivista di storia e letteratura religiosa 39 (2003): 23-65.

Gagliardi, Isabella. «Tradizione agostiniana e tradizione gesuata». In Storia della direzione spirituale, edited by Giovanni Filoramo and Sofia Boesch Gajano, 425-446. Brescia: Morcelliana, 2010.

Gagliardi, Isabella. «La christiformitas di Veronica da Bínasco nel solco della tradizione agostiniana di Simone da Cascia». In Angeliche visioni. Veronica da Binasco nella Milano del Rinascimento, edited by Alessandra Bartolomei Romagnoli, Emore Paoli and Pierantonio Piatti, 341-354. Florence: Sismel, 2016.

Gagliardi, Isabella. «“Manipolare” le coscienze e persuadere spiritualmente. La trattatistica religiosa rivolta alle donne». In Violenza alle donne: una prospettiva medievale, edited by Anna esposito, Franco Franceschi and Gabriella Piccinni, 329-354. Bologna: Il Mulino, 2018.

Gagliardi, Isabella. «Il rapporto uomo-donna e la direzione spirituale femminile». In Vita religiosa al femminile (secoli XIII- XIV). XX Convegno internazionale di studi (Pistoia, 19-21 maggio 2017), edited by Mauro Ronzani, 129-150. Rome: Viella, 2019.

Girolamoda Siena. «Soccorso de’ poveri». In Dell’Opere Toscane di Fr. Girolamo da Siena dell’Ordine Romitano di Santo Agostino, vol. 1, edited by san Luigi Ildefonso. Florence: Stamperia Cambiagi, 1770.

Girolamoda Siena. Epistole. Edited by Silvia Serventi. Venice: Istituto Veneto di Scienze, Lettere ed Arti, 2004.

Grossi, Vittorino. «Girolamo Seripando e la scuola agostiniana del ‘500». In Geronimo Seripando e la Chiesa del suo tempo nel V centenario della nascita: atti del convegno di Salerno, 14-16 ottobre 1994, edited by Antonio Cestaro, 51-79. Rome: Edizioni di Storia e Letteratura, 1997.

Jacobson Shutte, Anne. Aspiring Saints. Pretence of Holiness, Inquisition and Gender in the Republic of Venice (1618-1750). Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2001.

Jordani de Saxonia Ordinis Eremitarum S. Augustini. Liber Vitasfratrum. Ad fidem codicum recensuerunt, prolegomenis, apparatu critico, notis instruxerunt Rudolphus Arbesmann, O.S.A., Ph.D., Fordham University, et Winfridus Hümpfner, O.S.A., S.Th.D. New York: Cosmopolitan Science and Art Service, 1943.

Leland Saak, Erik. Highway to Heaven: The Augustinian Platform between Reform and Reformation, 1292-1524. Leiden: Brill, 2002.

Leland Saak, Erik. Creating Augustine: Interpreting Augustine and Augustinianism in the Later Middle Ages. Oxford: Oxford University Press, 2012.

Leland Saak, Erik. Augustinian Theology in the Later Middle Ages. Leiden: Brill, 2021.

López, María. «El ideal de mujer en los escritores doctrinales agustinos de los siglos XV y XVI». Revista Agustiniana 29, no. 90 (1988): 725-736

Mattioli Nicola. Gli Evangeli del B. Simone da Cascia. Rome: Tipografia del Campidoglio, 1902.

Mattioli, Nicola. Antologia agostiniana. Il beato Simone Fidati da Cascia dell’ordine Romitano di S. Agostino e i suoi scritti editi ed inediti. Rome: Tipografia del Campidoglio, 1898.

Mattioli, Nicola. Ordine della vita cristiana (testo di lingua) e regola spirituale del B. Simone Fidati da Cascia dei Romitani di S. Agostino. Opere della prima metà del secolo XIV. Rome: Tipografia del Campidoglio, 1898.

Mattioli Nicola. Gli Evangeli del B. Simone da Cascia. Rome: Tipografia del Campidoglio, 1902.

Menestò, Enrico. «La spiritualità di Simone da Cascia». In Simone Fidati da Cascia OESA: un agostiniano spirituale tra Medioevo e Umanesimo. Atti del congresso internazionale in occasione dell’VIII centenario della nascita (1295-1347), edited by Carolin M. Oser-Grote and Willigis Eckermann, 211-226. Rome: Institutum Historicum Augustinianum, 2008.

Menestò, Enrico. «Introduzione. Simone Fidati da Cascia e la sua spiritualità». In La vita di Cristo del beato Simone Fidati da Cascia, maestro spirituale agostiniano, edited by Willigis Eckermann, Antonio Lombardi and Enrico Menestò, 11-29. Florence: Editore Nerbini, 2016.

Menestò, Enrico. «Fidati Simone». In Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 47. Rome: Istituto della Enciclopedia italiana Giovanni Treccani, 1997. Accessed March 5, 2024, https://www.treccani.it/enciclopedia/simone-fidati_(Dizionario-Biografico)/.

Oser-Grote, Carolin M. and Willigis Eckermann, eds. Simone Fidati da Cascia OESA: un agostiniano spirituale tra Medioevo e umanesimo. Atti del congresso internazionale in occasione dell’VIII centenario della nascita (1295-1347) (Cascia [Perugia] 27-30 settembre 2006). Rome: Institutum Historicum Augustinianum, 2008.

Papalini, Marco. «La questione femminile agostiniana nei primi due secoli dell’Ordine». Analecta Augustiniana 70 (2007): 409-471

Piatti, Pierantonio. «Augustinianae mulieres. Un problema storiografico: il movimento femminile agostiniano nel Medioevo tra carisma e istituzione». Quaderni medievali 58 (2004): 43-61.

Piatti, Pierantonio. «Aliqua Bicçocara vel Bighina: santità femminile eremitana tra fondazione dell’Ordine e Frauenfrage religiosa». Analecta Augustiniana 70 (2007): 133-158.

Piatti Pierantonio. «Il coinvolgimento pastorale degli Agostiniani nella direzione spirituale delle donne e nella cura monialium. Continuità e fratture tra Medioevo ed Età Moderna». Archivio storico italiano 165 (2007): 325-364.

Piatti, Pierantonio. Il movimento femminile agostiniano nel Medioevo: momenti di storia dell’Ordine eremitano. Rome: Città Nuova, 2007.

Rano, Balbino. «Las más antiguas reglas conocidas de los Agustinos/as seculares (Hermanos de penitencia o Terciarios)». Analecta Augustiniana 57 (1994): 35-109.

Ricciardoda Cortona. Il Giardinetto di divozione. Edited by Luigi Passerini. Florence: Sansoni, 1912.

Rivière, Jean-Marc, Sonia Porzi, Pietro Delcorno and Valentina Berardini, eds. «L’art de la prédication au XVe siècle: efficacité rhétorique et figurative». Cahiers d’études italiennes 29 (2019).

Roest, Bert. «Observances féminines dans la famille franciscaine: phénomènes bouleversants, pluralistes et multipolaires». Mélanges de l’École française de Rome - Moyen Âge 130, no. 2 (2018).

Santi, Francesco. «Santità agostiniana nel sec. XIV». In Per corporalia ad incorporalia: spiritualità, agiografia, iconografia e architettura nel medioevo agostiniano. Atti del convegno, 113-122. Tolentino: Centro di Studi Agostino Trapè, 2000.

Schüler, Martin. Prädestination, Sünde und Freiheit bei Gregor von Rimini. Stuttgart: Kohlhammer, 1934.

Simoneda Cascia. Beati et venerabilis Simonis de Cassia De religione christiana: summa et vigilanti industria nuper diligenti admodum castigatione pluribus a mendis purgatum aureum opus: Euangeliorum ordine ante inuiso pene angelicam continens elucidationem. Basel: ex aedibus Adae Petri de Langendorff, 1517.

Simoneda Cascia. Egregii evangelicae veritatis enarratoris Simonis de Cassia: opus in quatuor euangelia, ea subtilitate, ea iudicij acrimonia ut planè nescias, ordinem perspicuum magis ne, an argumenti sublimitatem. Cologne: ex officina Eucharij Ceruicorni, 1533.

Stoppacci, Patrizia. «Libri e copisti nel convento di Santa Margherita di Cortona (secc. XIV-XV)». In In margine al Progetto Codex: aspetti di produzione e conservazione del patrimonio manoscritto in Toscana, edited by Gabriella Pomaro, 201-242. Pisa: Pacini, 2014.

Tortorelli, Raffaella. «Lineamenti della spiritualità dell’O.S.A. nel Medioevo. Il Beato Simone Fidati da Cascia». In Omnia religine moventur: culti, carismi ed istituzioni ecclesiastiche, studi in onore di Cosimo Damiano Fonseca, edited by Pierantonio Piatti and Raffaella Tortorelli, 151-170. Galatina: Congedo, 2006.

Trapp, Damasus. «Gregory of Rimini Manuscripts; Editions and Additions». Augustiniana 8 (1958): 425-443.

Trapp, Damasus. «New Approaches to Gregory of Rimini». Augustiniana 2 (1962): 115-130.

Vigili, Fabrice. «L’histoire de femmes et l’histoire des genres aujourd’hui». Vingtième Siècle. Revue d’histoire 75 (2002-2003): 5-14

Walker Bynum, Caroline. Jesus as Mother. Berkeley: University of California Press, 1982.

Walker Bynum, Caroline. Fragmentation and Redemption: Essays on Gender and the Human Body in Medieval Religion. New York: Zone Books, 1992.

Walsh, Katherine. «Archbishop FitzRalph and the Friars at the Papal Court in Avignon, 1357-60». Traditio 31 (1975): 223-246.

Walsh, Katherine. Richard FitzRalph in Oxford, Avignon and Armagh: a 14th-century scholar and primate. New York: Clarendon Press of Oxford University Press, 1981.

Worek, Jòseph A. «Supernaturalitas obiectiva justificationis atque gratiae habitualis apud Gregorium Ariminensem, O. S. A. (m. 1358)». Augustiniana 15 (1965): 419-461.

Würsdörfer, Joseph. Erkennen und Wissen nach Gregor von Rimini: ein Betrag zur Geschichte der Erkenntnistheorie des Nominalismus. Münster: Verlag der Acshendorffschen Buchandlung, 1917.

Published

2025-04-09

How to Cite

Gagliardi, I. (2025). Augustinianism and gender: women and holiness according to some fourteenth-century hermit friars of Saint Augustine. Anuario De Estudios Medievales, 54(2), 1341. https://doi.org/10.3989/aem.2024.54.2.1341

Issue

Section

Miscelaneous Studies